مقدمه:
مگس جالیز از آفتهای مهم محصولات جالیزی بوده و لاروهای آفت مزبور با تغذیه از میوه ها موجب فساد و غیر قابل استفاده شدن میوه می شود.ضمناًاز نظر اقتصادی نیز ضرر فراوانی به زارعان وارد می کند. زارعان اغلب به دلیل نا آگاهی از زندگی آفت، مزارع خود را در نوبت های متمادی با سموم مختلف و در مواردی سموم غیر مجاز و خطرناک سمپاشی می کنند.این سمپاشی ها نه تنها در مهار کردن آفت چندان موثر نیستند بلکه با توجه به رعایت نکردن سمی بودن محصولات خود ، میوه ها را زود تر از موعد برداشت کرده وبه بازار مصرف ارایه می دهند. مصرف چنین محصولاتی برای سلامت جامعه خطر آفرین می باشد.     

مشخصات انتشار آفت:
گونه های مختلفی از مگس های جالیز در کشور های مختلف جهان شناسایی و گزارش شده است که از میان آنها تنها یک گونه با نام علمی Dacus Ciliatus در پی بررسی های بعمل آمده در سالهای اخیر در استانهای تهران ، سمنان، خراسان، فارس، خوزستان، بوشهر و هرمزگان شناسایی شده و احتمال می ر ود در سایر استانهای کشور که مورد کشت گیاهان جالیزی قرار می گیرند نیز همین گونه انتشار داشته باشد. این گونه در کشورهای هند ، پاکستان وعربستان نیز گزارش شده است.  

گیاهان میزبان آفت:
در بررسی های بعمل آمده در استانهای فارس، هرمزگان، خوزستان، بوشهر، خراسان، سمنان ونیز در منطقه عمومی دشت ورامین میزبانهای زراعی عمده مگس جالیز به شرح زیر تعین شده اند:
خربزه – طالبی - خیار سبز  – گرمک – کدو مسمایی – هندوانه . ضمناً این آفت در برخی از مناطق کشور بر روی میوه علف هرز معروف به هندوانه ابوجهل نیز دیده شده است.
در برسی های بعمل آمده،هندوانه در بین محصولات جالیزی نسبت به این آفت نسبتاً مقاوم تر است وکمترین میزان آلودگی را به مگس جالیز نشان می دهد.

مشخصات ظاهری و مراحل رشدی آفت:
مگس جالیز همانند سایر مگسها از راسته دوبالان بوده وهمانند سایر دوبالان دارای چهار مرحله رشدی تخم، لارو، شفیره وحشره بالغ می باشد.
الف- مرحله تخم:
تخمهای این آفت سفید رنگ بوده وبه شکل دانه برنج است. طول آنها از 1تا 1/1 میلیمتر می باشد.

ب- مرحله لارو:
لاروهای مگس جالیز بلافاصله پس از خروج از تخم، یک میلیمتر طول دارند و بی رنگ وشفاف هستند. این لاروها همانند لارو سایر مگس هاپا ندارند. سر لاروها باریک بوده و به تدریج به طرف انتهای بدن عریض می شود. لاروها در آخرین مرحله رشدی خود حداکثر به 11 میلی متر می رسد. 

ج-مرحله شفیر گی:
لارو ها پس از آخرین مرحله رشدی خود از میوه ها بیرون آمده وبسته به نوع خاک در عمق 3تا 10 سانتی متری خاک تبدیل به شفیره می شوند. شفیره های آفت به طول 5 تا 6 میلی متر و عرض 3 تا 5/3میلی مترمی باشد شفیره ها بیضی شکل بوده وبندهایی در روی آن دیده می شود. رنگ شفیره ها زرد کهربایی است که ممکن است در زمان نزدیک به خروج حشره های کامل از آنها تغییر رنگ داده و به رنگ قهوه ای روشن تبدیل شوند.  

د-مرحله حشره کامل:
این آفت همانند بسیاری از حشره های دیگر دارای نر و ماده می باشد. حشره های کامل و بالغ نر وماده دارای سری به رنگ زرد وچشمهایی قهوه ای رنگ می باشند. پشت قفسه سینه آنها قهوه ای رنگ بوده ودر مجموع، رنگ عمومی بدن آنها قهوه ای به نظر می رسد. شکم این آفت مدور وبیضوی است ونوارهای افقی که بطور یک در میان زردو قهوه ای است روی شکم آنها دیده می شود. بالهای حشره های مزبور شفاف وبدون لکه است وتنها در حاشیه انتهایی، کمی تیره تر بنظر می رسد.

در حشره های بالغ مگس های ماده، در انتهای شکم یک تخم ریز لوله ای شکل دیده می شود که مگس های نر فاقد آن هستند. مگس های ماده بزرگتر از مگس های نر هستند. طول مگس های ماده از 5/6 تا 5/8 و طول مگس های نر از 5/5 تا 7 میلی متر متغیر است. 

روش زندگی آفت:
این آفت در مناطقی که دارای زمستانهای سرد می باشد از اواخر مهر ماه به صورت شفیره در خاک بسر برده وبدین ترتیب ماه های باقیمانده پاییز وسرتاسر زمستان را در داخل خاک به صورت شفیره غیر فعال به سر می برد.
در بهار حشره های کامل از خاک خارج شده وبین حشره های نر وماده جفت گیری صورت می گیرد. تخم گذاری آفت به صورت دسته جمعی در زیر پوست میوه های جوان و حد اکثر در عمق 5 میلیمتری صورت می گیرد. طول دوره تخم 3 تا 4 روز می باشد.
هر مگس حد اقل 3 وحداکثر 51 تخم وبه طور متوسط بین 15 تا 18 تخم در داخل هر سوراخ رهاسازی می کند.

لارو های آفت بعد از تغذیه از گوشت میوه، پس از 4 تا 6 روز به حد اکثر رشد خود رسیده، از میوه خارج شده و در داخل خاک تبدیل به شفیره می شوند.
طول دوره شفیر گی در حرارت 30 درجه سانتی گراد 8 تا 10 روز می باشد. پس از آن حشره های کامل از خاک خارج شده ، در هوا به پرواز در آمده و جفت گیری می کنند. حشره های کامل ماده دو روز پس از جفت گیری اقدام به تخم ریزی در زیر سطح پوست میوه می کند.
در شرایط طبیعی طول دوره یک نسل آفت بین 8 تا 22 روز طول می کشد. در مناطقی که درجه حرارت روزانه پایین باشد، طول دوره یک نسل طولانی تر خواهد بود.
آفت مزبور فاقد دوره استراحت اجباری در زمستان می باشد، در صورت مساعد بودن هوا در طول زمستان در سر تا سر زمستان فعال است.

راه های مبارزه با این آفت:
1- مبارزه فیزیکی:
یکی از روشهای متداول در مبارزه با این آفت جمع آوری روزانه میوه های آلوده به آفت یا انهدام یا دفن کردن آنها در عمق خاک است، بدین ترتیب لاروهای آفت که در داخل میوه های آلوده وجود دارند، پس از شفیره شدن درعمق خاک تبدیل به حشره های کامل شده و این حشرات قادر به خروج از خاک نخواهند بود.

2- مبارزه زراعی:
اجرای شخم و دیسک بلافاصله پس از برداشت محصول ، خصوصاً در مناطقی که دارای زمستانهای سرد می باشند برای از بین بردن حالت زمستان گذرانی آفت بسیار موثر است. این کار از انبوهی جمعیت آفت در بهار سال بعد به میزان قابل ملاحظه ای خواهد کاست.

3- شکار مگس با طعمه مسموم:
با نصب تشت هایی در مزرعه که حاوی محلول قندی همراه با درصدی حشره کش باشد، می توان مگس ها را به دام انداخت. برای این منظور، از محلول 10% تفاله چغندر قند همراه با یک حشره کش فسفره نظیر اتیون یا فوزالون به میزان 5/1 در هزار محلولی تهیه کرده و در تشت ها می ریزیم . برای هر 500 متر مربع می توان یک تشت اختصاص داد.

4- مبارزه شیمیایی :
برای این منظوردر زمانی که اکثریت ویا بیش از 50% میوه ها به اندازه یک فندق یا هسته خرما شده اند، علیه حشره های کامل آفتف اقدام به سمپاشی با یکی از سموم حشره کش فسفره کم دوام مانند دی متوات به میزان 2 لیتر در هکتار از فرمولاسیون مربوطه می کنیم. عملیات سمپاشی را باید هر یک هفته یک بار اجرا نمود ودر مجموع باید 6-4 نوبت سمپاشی هفتگی علیه آفت صورت گیرد، که البته در نواحی گرمسیر تعداد دفعات سمپاشی با توجه به تعداد نسل بیشتر آفت،  بیش از 4 نوبت خواهد بود. ضمناً زمان برداشت محصول در مزارع سمپاشی شده باید حداقل یک هفته بعد از سمپاشی باشد، بویژه در مورد گیاه خیار که دارای برداشت های روزانه حد اقل فاصله زمانی بین آخرین سمپاشی تا برداشت محصول باید یک هفته باشد، در غیر اینصورت چنانچه این فاصله زمانی رعایت نشود احتمال مسمومیت مصرف کنندگان چنین محصول هایی بسیار زیاد است.